Tekst
Text English
Wideo
Materiały
Powrót

Aktualności
20/11/2015
Podatki dla przedsiębiorców nie takie straszne

17/11/2015
Wątpliwości wobec rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika

04/09/2015
Przedsiębiorca – aparat skarbowy: kto słabszy kto silniejszy?


Samemu czy w spółce
Źródło: Rzeczpospolita
 

Rzeczpospolita, 14.09.2004, s.F4

Wybór formy działalności gospodarczej
Samemu czy w spółce
PAWEŁ WRZEŚNIEWSKI

Spółka i indywidualna działalność pod własnym nazwiskiem to najpopularniejsze sposoby prowadzenia działalności gospodarczej. Przed podjęciem decyzji, którą z nich wybrać, musisz się dobrze zastanowić. Każda forma działalności ma bowiem swoje wady i zalety. Różnice tkwią m.in. w zasadach odpowiedzialności za zobowiązania, majątku wymaganym do uruchomienia firmy, możliwościach przekształcania poszczególnych form działalności w inne itp.

INDYWIDUALNIE...

Najłatwiej rozpocząć indywidualną działalność gospodarczą pod własnym nazwiskiem. Podstawową jej cechą jest to, że za zobowiązania z nią związane przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem. Dlatego nie trzeba specjalnych działań, które służyłyby wyposażaniu firmy w jakikolwiek dobytek.
Wybierając działalność indywidualną, trzeba jednak pamiętać o kłopotach, jakie mogą pojawić się w przyszłości, gdy firma osiągnie sukces i pojawi się potrzeba ograniczenia osobistej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Otóż obecnie nie możesz zupełnie dowolnie przekształcać działalności prowadzonej na własne nazwisko w inną formę działalności gospodarczej. Zwłaszcza w spółkę kapitałową (np. jednoosobową spółkę z o.o.). Można co najwyżej poszukać kogoś, kto będzie chciał wejść z tobą do spółki. Są bowiem możliwości przeniesienia na spółkę niemającą osobowości prawnej majątku - bez utraty dotychczasowych uprawnień (zwłaszcza podatkowych). Operacji tej nie przeprowadzisz jednak samodzielnie, nie mówiąc już o tym, że wiąże się ona z dodatkowymi kosztami.

...CZY JEDNAK W SPÓŁCE

Wybierając spółkę, decydujesz się przeważnie na współpracę z innymi osobami. Przeważnie, bo wbrew nazwie niektóre spółki można zakładać w pojedynkę
Spółek - w przeciwieństwie do indywidualnej działalności prowadzonej pod własnym nazwiskiem - jest do wyboru kilka. Polskie prawo wyróżnia spółkę cywilną (przez kodeks cywilny nazywaną po prostu spółką) i sześć spółek handlowych. Te ostatnie dzieli się na spółki osobowe (jawną, komandytową, partnerską i komandytowo-akcyjną) oraz kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną). Spółkę kapitałową możesz założyć sam. Przy czym uwaga: jednoosobowa spółka z o.o. nie może samodzielnie zawiązać ani jednoosobowej spółki akcyjnej, ani nawet jednoosobowej spółki z o.o.
Każda ze spółek ma swoje wady i zalety. Dziś skoncentrujemy się tylko na tych, które wynikają z przepisów określających podstawowe zasady działalności - kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych. Będzie to przede wszystkim odpowiedzialność za zobowiązania. O rejestrowaniu, podatkach, zatrudnianiu pracowników itp. aspektach działalności napiszemy w kolejnych odcinkach naszego cyklu.

HANDLOWE SPÓŁKI OSOBOWE

Generalnie wspólnikiem spółki osobowej może zostać każdy. Tylko spółka partnerska została zawarowana dla określonej grupy tzw. wolnych zawodów (adwokatów, aptekarzy, architektów, inżynierów budownictwa, biegłych rewidentów, brokerów ubezpieczeniowych, doradców podatkowych, księgowych, lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, notariuszy, pielęgniarek, położnych, radców prawnych, rzeczników patentowych, rzeczoznawców majątkowych i tłumaczy przysięgłych).
Każda spółka prawa handlowego posiada podmiotowość prawną. To nic innego jak zdolność do bycia podmiotem (stroną) praw i obowiązków określonych przepisami. Mają ją wszystkie spółki prawa handlowego. Jedną z najistotniejszych konsekwencji tego stanu rzeczy jest to, że to nie wspólnik, ale sama spółka nabywa prawa i zaciąga zobowiązania.
Najważniejszą bodaj cechą spółek zaliczających się do tej grupy jest natomiast osobista odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki. Polega ona na tym, że jeśli majątek spółki nie wystarcza do spłacenia tego, co winna jest wierzycielom, wspólnik musi się liczyć z tym, że za długi spółki zapłacisz z własnego majątku.
W niektórych spółkach osobowych te ostre rygory można nieco złagodzić. I tak zostając komandytariuszem w spółce komandytowej, godzisz się odpowiadać tylko do wysokości tzw. sumy komandytowej, czyli kwoty wyraźnie określonej w umowie spółki. Z kolei jako wspólnik spółki partnerskiej nie odpowiadasz za te zobowiązania spółki, które powstały w związku z wykonywaniem zawodu przez innego partnera albo działalności podlegających mu pracowników. Za zobowiązania nie będziesz też odpowiadał jako akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej.
Odpowiedzialność w spółkach osobowych prawa handlowego ma charakter subsydiarny. Oznacza to, że wierzyciel może zażądać zaspokojenia z twojego majątku dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki - czyli działanie prowadzone przez komornika, poprzedzone sprawą sądową - nie przyniesie rezultatu. Nie stoi to jednak na przeszkodzie we wniesieniu sprawy do sądu i przeprowadzeniu procesu.
Drugą istotną cechą spółek osobowych jest to, że nie mają one - w przeciwieństwie do spółek kapitałowych - swoich organów. Wspólnicy sami zarządzają spółką. Wyjątkiem od reguły są:
spółka partnerska, gdzie można powoływać zarząd i
spółka komandytowo-akcyjna, która może, a niekiedy wręcz musi mieć radę nadzorczą.

SPÓŁKA CYWILNA

W spółce cywilnej relacje wyglądają nieco inaczej niż w osobowych spółkach prawa handlowego. Nie ma ona podmiotowości prawnej, więc wszędzie tam, gdzie dochodzi do powstania zobowiązania, dotyczy ono wszystkich wspólników. Koniecznie trzeba rozumieć to subtelne rozróżnienie, ma ono bowiem ogromne następstwa w dalszej działalności. Dochodzenie należności od spółki cywilnej przebiega nieco inaczej niż w spółkach osobowych. Za zobowiązania spółki - jako jej wspólnik - odpowiadasz solidarnie. Oznacza to, że wierzyciel spółki może - wedle swego wyboru - zażądać od ciebie zapłaty całego długu spółki. Może też skierować swoje żądanie do któregoś z innych wspólników, do kilku z nich albo do wszystkich naraz. Nie musi poprzedzać tego egzekucją komorniczą z majątku spółki. Jeśli wierzycielowi uda się odzyskać należności, dalsze rozliczenia między wspólnikami zupełnie go nie interesują.
Spółka cywilna nieco inaczej zachowuje się też w wielu innych postępowaniach, np. upadłościowym. Nie oznacza to jednak, że zupełnie różni się od osobowych spółek prawa handlowego. Wręcz przeciwnie, podobieństw jest bardzo wiele - zwłaszcza w odniesieniu do spółki jawnej. Najważniejsze jest oczywiście to, że wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Tak samo jak spółki handlowe, spółka cywilna nie ma organów. Ciężar zarządzania jej sprawami spoczywa więc na samych wspólnikach.

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Spółka kapitałowa to taka, w której - po wniesieniu umówionych wkładów (czyli kapitału) - przestajesz ponosić odpowiedzialność za jej zobowiązania. Takie ograniczenie odpowiedzialności pojawia się też w spółce komandytowo-akcyjnej, co nie zmienia jednak faktu, że jest to spółka osobowa.
Zasada wyłączenia osobistej odpowiedzialności wspólników podlega pewnym ograniczeniom wówczas, gdy wejdą oni z w skład zarządu spółki. Najbardziej da się to odczuć w spółce z o.o. Jako członek zarządu będziesz odpowiadał za jej zobowiązania, o ile wierzycielowi - mającemu w rękach orzeczenie sądu i działającemu z pomocą komornika - nie uda się znaleźć majątku spółki wystarczającego do pokrycia tego, co się mu słusznie należy. Jedynym sposobem, w jaki możesz tę odpowiedzialność wyłączyć, jest złożenie na czas wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.
Spółki kapitałowe działają za pośrednictwem swoich organów. Najważniejsze decyzje zastrzeżone są dla wspólników, jednak bieżącą działalnością spółki kieruje zarząd. Ponieważ zwołanie wspólników - zwłaszcza w większych spółkach - to poważna operacja, na bieżąco nad działalnością spółki czuwają organy nadzoru. W spółce akcyjnej jest to - obowiązkowo - rada nadzorcza. W spółce z o.o. obowiązek powołania rady (albo tzw. komisji rewizyjnej) powstaje dopiero wówczas, gdy kapitał zakładowy przekracza 500 tys. zł, wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu.

SPÓŁKA NIE DLA KAżDEGO

Bywa i tak, że twój wpływ na formę, w jakiej przyjdzie ci działać, jest nieco ograniczony. Może to wynikać wprost z przepisów. Ani osobowej spółki prawa handlowego, ani spółki cywilnej nie zawiążesz sam, bo potrzeba do tego co najmniej dwóch osób. Jeśli jesteś indywidualistą, masz do wyboru albo działanie pod własnym imieniem, albo jednoosobową spółkę kapitałową (z o.o. lub akcyjną). Założenie spółki wiąże się też z koniecznością wyłożenia określonego majątku. W spółkach cywilnej i osobowych spółkach prawa handlowego o tym, w jak duży majątek wyposażyć nową firmę, decydują sami wspólnicy. W spółkach kapitałowych k.s.h. określa jednak granicę wartości majątku, poniżej której zejść nie można. W spółce z o.o. jest to 50 tys. zł, w spółce akcyjnej 500 tys. zł. W praktyce możliwe jest wnoszenie do spółki majątku mniejszej wartości, jednak w takiej sytuacji - przynajmniej teoretycznie - trzeba liczyć się z nieprzyjemnymi konsekwencjami.
Najważniejszą cechą handlowych spółek osobowych jest osobista odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki. Polega ona na tym, że jeśli majątek spółki nie wystarcza do spłacenia tego, co winna jest wierzycielom, wspólnik musi się liczyć z tym, że za długi spółki zapłaci z własnego majątku.

Ile to kosztuje

Niebagatelne znaczenie dla decyzji o wyborze formy działalności gospodarczej mogą mieć koszty związane z założeniem firmy. Nakręcają je przede wszystkim opłaty notarialne. Umowa każdej spółki - z wyjątkiem tylko spółek cywilnej i jawnej - musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Wartość opłat z tym związanych zależy od kilku co najmniej okoliczności, z których najważniejsza jest bądź to wartość wkładów wnoszonych do spółki (w przypadku spółek osobowych), bądź to wysokość kapitału zakładowego (w przypadku spółek kapitałowych i częściowo spółki komandytowo-akcyjnej). Od nich bowiem notariusz naliczy wartość należnej opłaty. Podobny mechanizm trzeba zastosować przy obliczaniu podatku od czynności cywilnoprawnych, którym obłożone są umowy spółek. Do tego dochodzą jeszcze koszty rejestracji spółki (o nich napiszemy wkrótce).
W uproszczeniu można powiedzieć, że ogólne koszty założenia spółki są najniższe w spółce cywilnej, nieco wyższe w spółce jawnej, a jeszcze wyższe w pozostałych spółkach osobowych. Założenie spółki z o.o. będzie przeważnie droższe niż założenie spółki osobowej, a spółki akcyjnej droższe niż spółki z o.o. W praktyce jednak koszty zależą m.in. od wartości majątku, w jaki wspólnicy wyposażają spółkę. Może się więc zdarzyć, że majątek spółki jawnej będzie większy niż spółki z o.o., a spółki z o.o. większy niż akcyjnej. Wtedy wysokość opłat może się kształtować zupełnie inaczej.
Rozpoczynając działalność gospodarczą, powinieneś pamiętać, że wybór formy będzie rzutował na koszty ponoszone przez ciebie w przyszłości. Chociażby składki na ubezpieczenie społeczne (napiszemy o tym w jednej z kolejnych części cyklu). Z dodatkowymi uciążliwościami musisz liczyć się, gdy jesteś właścicielem jednoosobowej spółki z o.o., tworząc jednocześnie jej jednoosobowy zarząd. Wówczas każda czynność prawna między tobą a spółką będzie wymagała formy aktu notarialnego.

Licencja Creative Commons
O ile nie jest to stwierdzone inaczej wszystkie materiały na tej stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Polska Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Fundacji Edukacji i Rozwoju Przedsiębiorczości.
X